Πώς εξηγείται η παρούσα κρίση; Φταίνε οι εθνικές μας παθογένειες, η ιστορία της χώρας και ο ανεπαρκής εκσυγχρονισμός της; Ή μήπως είναι προϊόν μιας ευρύτερης κρίσης που περνάει η ευρωπαϊκή νεωτερικότητα; Σκοπός του βιβλίου δεν είναι να δώσει απόλυτες απαντήσεις, αλλά να προκαλέσει μια συζήτηση πάνω σε τέσσερις κεντρικές διαστάσεις της κρίσης, παρουσιάζοντας αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με την οικονομία, τη νομική και πολιτική κουλτούρα, το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας και τη θέση της θρησκείας στη σύγχρονη κοινωνία.

Μια ανατομία της κατάρρευσης του κοινωνικού κράτους χωρίς παρωπίδες και αγκυλώσεις. Η «εξισωτική μεταρρύθμιση» που σκιαγραφείται εδώ δεν προτείνεται ως το κλειδί για όλες τις πόρτες και δεν πρόκειται να λύσει τα δεκάδες προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα της κρίσης: είναι όμως μια συμβολή στην ανασυγκρότηση της κοινωνικής πολιτικής, ακόμη και εν μέσω λιτότητας. Με την πεποίθηση ότι ένα σύγχρονο, βιώσιμο και αποτελεσματικό κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας είναι ένα από τα συστατικά της όχι και τόσο μυστικής συνταγής που μπορεί να επιτρέψει σε μια χώρα να βγει από την κρίση με την κοινωνία όρθια.

Εικοσιπέντε χρόνια μετά τον Οριενταλισμό του Έντουαρντ Σαΐντ, αναπτύχθηκε ένας ολόκληρος ερευνητικός τομέας, προκειμένου να αναλύσει και να ερμηνεύσει τα στερεότυπα περί «εξωτικής Ανατολής», τα οποία βρίσκονται στη βάση του αποικιοκρατικού πνεύματος. Τι συμβαίνει, όμως, με τα αντιδυτικά στερεότυπα; Πώς βλέπουν τη Δύση όσοι ορκίζονται εκδίκηση; Στην πρωτοποριακή αυτή μελέτη, οι Ίαν Μπουρούμα και Αβισάι Μαργκαλίτ επιχειρούν τη διερεύνηση των φαντασιώσεων και των στερεοτύπων που γεννούν το μίσος στους οπαδούς της Τζιχάτ και της Αλ-Κάιντα, υποστηρίζοντας ότι οι ρίζες τους πρέπει να αναζητηθούν στην ίδια τη Δύση.

Ο τρίτος τόμος της «Ελληνικής ιδιαιτερότητας» αφιερώνεται στο έργο του Θουκυδίδη. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης επιχειρεί μια πρωτότυπη ανάλυση του «Επιταφίου», που αποδίδεται από τον αρχαίο ιστορικό στον Περικλή, για να δείξει σε ποιο βαθμό η μεγάλη αθηναϊκή δημιουργία του 5ου αιώνα είχε συνείδηση του εαυτού της.

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης εξηγεί ποια στοιχεία καθιστούν τον ελληνικό πολιτισμό τόσο ξεχωριστό. Με αφορμή το έργο του Ομήρου, του Ησιόδου, καθώς και σημαντικών αρχαίων ελλήνων στοχαστών, όπως ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, καταθέτει τις σκέψεις του για τις ρίζες της ελληνικής σκέψης.

Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα κλονίζεται. Ο συγγραφέας διερευνά τα αίτια και τα αποτελέσματα του κλυδωνισμού αυτού, καθώς και τις προοπτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο Ξενοφών Γιαταγάνας, με αφετηρία τα ομηρικά έπη, παρουσιάζει την ιστορική εξέλιξη των συνεχών επί τριάντα περίπου αιώνες συγκρούσεων και επιχειρεί να δώσει απαντήσεις στα ουσιαστικά ερωτήματα που τις συνοδεύουν, όπως η διάκριση μεταξύ νομιμότητας και νομιμοποίησης, το χάσμα ανάμεσα στη νομοθεσία της κατεστημένης εξουσίας και στα ατομικά ή συλλογικά δικαιώματα των πολιτών, ο ρόλος των δημόσιων λειτουργών, το νόημα του δικαίου και της δικαιοσύνης.

Αν το έθνος είναι όνειρο δεν ερμηνεύεται· μπορούμε μόνο να ακολουθήσουμε την πορεία του. Ο συγγραφέας καταγράφει τα στάδια της εθνικής συγκρότησης, φέρνοντας στο φως άγνωστες πτυχές της ιστορίας και του νεότερου πολιτισμού της Ελλάδας.