Ακούμε κάτι, λέει ο Όλερ μια Τετάρτη, εξετάζουμε αυτό που ακούμε, και το εξετάζουμε αυτό που ακούμε τόσο πολύ, μέχρι που πρέπει να πούμε πως αυτό πoυ έχουμε ακούσει είναι αναληθές, πως είναι ψέμα αυτό που έχουμε ακούσει. Βλέπουμε κάτι, εξετάζουμε αυτό που βλέπουμε τόσο πολύ, μέχρι που πρέπει να πούμε πως αυτό που βλέπουμε είναι φρικτό. Έτσι, μια ολόκληρη ζωή δεν ξεφεύγουμε ποτέ από τη φρίκη και την αναλήθεια και το ψέμα, λέει ο Όλερ. Κάνουμε κάτι, σκεφτόμαστε αυτό που κάνουμε τόσο πολύ, μέχρι που πρέπει να πούμε πως είναι κάτι χυδαίο, κάτι μικροπρεπές, κάτι ξεδιάντροπο, κάτι ανήκουστα απελπιστικό αυτό που κάνουμε και πως φυσικά αυτό που κάνουμε είναι ολοφάνερα λάθος.

Διότι όλα όσα γίνονται αντικείμενο σκέψης είναι περιττά. Η φύση δεν χρειάζεται τη σκέψη, λέει ο Όλερ, μόνο η ανθρώπινη υπεροψία σκέφτεται αδιάκοπα τη σκέψη της μέσα στη φύση. Αυτό που πρέπει πέρα για πέρα να μας καταθλίβει είναι το γεγονός πως μέσω αυτού του ξεδιάντροπου στοχασμού μέσα σε μια φύση που είναι, φυσικά, απολύτως άτρωτη έναντι αυτού του στοχασμού βυθιζόμαστε σε μια κατάθλιψη ολοένα μεγαλύτερη από αυτή στην οποία ήδη βρισκόμαστε. Όπως είναι φυσικό, οι καταστάσεις γίνονται μέσω του στοχασμού μας, λέει ο Όλερ, ακόμα πιο ανυπόφορες καταστάσεις. Κι αν νομίζουμε πως κάνουμε τις ανυπόφορες καταστάσεις υποφερτές, πρέπει λοιπόν σύντομα να καταλάβουμε ότι τις ανυπόφορες καταστάσεις δεν τις έχουμε κάνει (δεν θα μπορούσαμε να τις έχουμε κάνει) υποφερτές, ούτε καν πιο υποφερτές καταστάσεις, αλλά μόνο ακόμα πιο ανυπόφορες.

Είναι λοιπόν αναμφίβολα τέχνη το να υποφέρεις το ανυπόφορο και ό,τι είναι φρι κτό να μην το νιώθεις ως τέτοιο, φρικτό. Φυσικά πρέπει να ορίσουμε αυτή την τέχνη ως τη δυσκολότερη όλων. Η τέχνη του να υπάρχεις ενάντια στα γεγονότα, λέει ο Όλερ, είναι η δυσκολότερη τέχνη. Να υπάρχεις ενάντια στα γεγονότα σημαίνει να υπάρχεις ενάντια στο ανυπόφορο και ενάντια στο φρικτό, λέει ο Όλερ. Όταν δεν υπάρχουμε διαρκώς ενάντια αλλά μόνο διαρκώς σε συμφωνία με τα γεγονότα, λέει ο Όλερ, αφανιζόμαστε στη στιγμή. Γεγονός είναι πως η ύπαρξή μας συνιστά μια ανυπόφορη και φρικτή ύπαρξη, κι αν υπάρχουμε σε συμφωνία με αυτό το γεγονός, λέει ο Όλερ, και όχι ενάντια σε αυτό το γεγονός, αφανιζόμαστε με τον πιο αξιολύπητο και τον πιο πρόστυχο τρόπο, θα έπρεπε λοιπόν να μη μας είναι τίποτα πιο σημαντικό από το να υπάρχουμε διαρκώς, αν και μέσα, ταυτόχρονα όμως και ενάντια στο γεγονός μιας ανυπόφορης και φρικτής ύπαρξης.

Είναι πάντα ζήτημα πνευματικής διαύγειας και πνευματικής οξύτητας, καθώς και έντασης της πνευματικής διαύγειας και της πνευματικής οξύτητας, λέει ο Όλερ. Ο περισσότερος κόσμος, πάνω από ενενήντα οχτώ τοις εκατό, λέει ο Όλερ, δεν έχει ούτε πνευματική διαύγεια ούτε πνευματική οξύτητα, και δεν έχει καν νόηση. Ολόκληρη η μέχρι τώρα Ιστορία το αποδεικνύει αυτό πέρα από κάθε αμφιβολία. Όπου κι αν κοιτάξουμε, απουσιάζει η πνευματική διαύγεια, απουσιάζει η πνευματική οξύτητα, λέει ο Όλερ, τα πάντα είναι μια τεράστια, μια συγκλονιστικά μακρά Ιστορία χωρίς πνευματική διαύγεια και χωρίς πνευματική οξύτητα, κι έτσι χωρίς νόηση. Όταν κοιτάζουμε την Ιστορία, μας καταθλίβει κυρίως η παντελής έλλειψη νόησης, για να μη μιλήσουμε καθόλου για πνευματική διαύγεια και πνευματική οξύτητα. Με βάση αυτά δεν είναι υπερβολή να πούμε πως ολόκληρη η Ιστορία είναι μια ολωσδιόλου στερημένη από νόηση Ιστορία, γεγονός που την καθιστά μια απολύτως νεκρή Ιστορία.

Αυτό που ονομάζουμε σκέψη δεν έχει βέβαια καμιά απολύτως σχέση με τη νόηση, λέει ο Όλερ, εδώ έχει δίκιο ο Κάρερ όταν λέει πως δεν έχουμε καμιά νόηση, επειδή σκεφτόμαστε, διότι να έχεις νόηση σημαίνει να μη σκέφτεσαι και να μην έχεις λοιπόν καμιά σκέψη. Αυτό που διαθέτουμε δεν είναι παρά ένα υποκατάστατο της νόησης. Ένα υποκατάστατο σκέψης καθιστά δυνατή την ύπαρξή μας. Ολόκληρη η σκέψη που διενεργείται είναι ένα υποκατάστατο σκέψης, επειδή η πραγματική σκέψη δεν είναι δυνατή, επειδή δεν υπάρχει πραγματική σκέψη, επειδή η φύση αποκλείει την πραγματική σκέψη, επειδή πρέπει να αποκλείσει την πραγματική σκέψη. Ίσως τώρα να με θεωρείτε τρελό, λέει ο Όλερ, αλλά η πραγματική, και αυτό σημαίνει η αληθινή, σκέψη αποκλείεται εντελώς. Περιγράφουμε όμως αυτό που θεωρούμε σκέψη σαν σκέψη, όπως περιγράφουμε σαν βάδισμα αυτό που θεωρούμε βάδισμα, όπως λέμε βαδίζουμε όταν πιστεύουμε ότι βαδίζουμε και πράγματι βαδίζουμε, λέει ο Όλερ. Αυτό που μόλις είπα δεν έχει καθόλου να κάνει με αίτιο και αποτέλεσμα, λέει ο Όλερ. Και μιλάμε απροβλημάτιστοι για σκέψη, ενώ δεν πρόκειται για σκέψη, και μιλάμε απροβλημάτιστοι για νόηση, ενώ δεν υπάρχει καμιά πιθανότητα να πρόκειται για νόηση, και μιλάμε έτσι απροβλημάτιστοι για όλες τις έννοιες, ενώ δεν μπορεί καθόλου να πρόκειται γι’ αυτές.