Για την πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης του τριάντα ένα έκανα νύξη για πρώτη φορά το 1989 στην εξαδέλφη μου τη Βιργινία, στη διάρκεια ενός σχοινοτενούς μονολόγου. Φυσικά, το πώς έβλεπα τα γεγονότα ήταν καθαρά δική μου υπόθεση: γι’ αυτό τα μυθοποιούσα κι έφτιαχνα ιστορίες που στην πραγματικότητα δεν ήταν παρά συρραφή από αφηγήσεις άλλων. H ψυχή μου, όμως, διψούσε για την αλήθεια, σαν αποδημητικό πουλί που ήρθε από τις χιονοσκεπείς κορυφές για να βρει ψάρια στις χαμηλές λίμνες, στα πεδινά.
Οι μνήμες που, μέσα σε μια τριακονταετία, είχα συλλέξει από τις φτωχοσυνοικίες της Θεσσαλονίκης εκείνης της μακρινής εποχής ήσαν συγκεχυμένες και άτακτες, παρά το γεγονός ότι τις αποδελτίωνα με φροντίδα για πολλά χρόνια.
Σύμφωνα με εφημερίδες της εποχής, στις 29 Ιουνίου κάποιοι έφεδροι της Αεροπορίας εμφανίστηκαν με εχθρικές διαθέσεις στον μαχαλά των Εβραίων και μια ομάδα εθνικιστών επιτέθηκε σ’ ένα εβραϊκό καφενείο στη συνοικία Κάμπελ2. Τα αντίποινα ήρθαν αμέσως: στην οδό 25ηςΜαρτίου, μερικοί Iσραηλίτες με ρόπαλα επιτέθηκαν σε μια ομάδα νεαρών, που κι αυτοί κράδαιναν ρόπαλα. Ένα πλήθος που κατέβαινε από την Τούμπα και την Καλαμαριά ξεχύθηκε στο Ντεπό. Ανάμεσά τους βρίσκονταν κρατικοί, ελληνικές οργανώσεις επιστράτων και μέλη της ιταλικής φασιστικής οργάνωσης της περιοχής.
Την ίδια ώρα, στην Καλαμαριά, η γυναίκα ενός πρόσφυγα τηγάνιζε μελιτζάνες. Το τηγάνι αναποδογύρισε και το καυτό λάδι έβαλε φωτιά στην κουρτίνα. Η πυρκαγιά γενικεύθηκε σε μαγαζιά, ιδρύματα και σπίτια. Τα σωστικά συνεργεία δεν προλάβαιναν, δεν έπιαναν χαρτωσιά μπροστά στη φωτιά, που όλο εξαπλωνόταν. Κάηκαν ζαχαροπλαστεία, βιοτεχνίες, νοσοκομεία και μαγαζιά στην Κασκάρτα, στον Κουκλουτζά, στη Μενεμένη και στο Κορδελιό, η Αλιάνς Φρανσέζ, η εβραϊκή κλινική, το Νοσοκομείο Χιρς, η κεραμοποιία «Αλλατίνη». Έγιναν στάχτη ο κινηματογράφος «Αλκαζάρ», το Μεϊντάν ντι Λουμπέν, η Μαδρεσίκα δελ Άγουα, τα γραφεία δύο γαλλόφωνων εφημερίδων, το άσυλο φρενοβλαβών «Λιέτο Νοάχ», η χάβρα «Μπεν Σαούλ» και ένα σχολείο της Οβριακής. Έμειναν άστεγες εκατό οικογένειες. Ο δήμαρχος είχε μιλήσει για άμεση ανάγκη «ξεκαθαρίσματος της Σαλονίκης από την εβραϊκή πλεμπάγια» και άλλα τέτοια.
—Τι ρατσισμός! είπε η Βιργινία, πασχίζοντας μάταια να παρεμβληθεί, να πετάξει ένα σχόλιο, να απαντήσει διακόπτοντάς με. Οι κουβέντες της εξαδέλφης μου διασταυρώνονταν με τις δικές μου, περνώντας η μια ανάμεσα στην άλλη. Η Βιργινία επέμενε ότι, ως πιο μικρή, δεν θυμόταν τίποτε απολύτως.

Τον Ιανουάριο του 1956 ξέσπασε στη Βόννη έντονο κύμα μίσους κατά των Εβραίων. Ο καγκελάριος Αντενάουερ είχε προσπαθήσει να ελέγξει την αντισημιτική οργή, αλλά τα μεθεόρτια του πολέμου είχαν προκαλέσει κλίμα ασφυκτικό στην Ευρώπη. Πολλοί μετανάστευαν στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά: ανάμεσά τους και κάποιοι γνωστοί και φίλοι του πατέρα μου, μια κυρία Θάλεια Τσαπουλάρη, που θα εξέδιδε εκεί, ιδίοις αναλώμασιν, τα βιβλία του αρραβωνιαστικού της, όπως κι ένα σωρό ψευτοδιανοούμενοι που καλλιεργούσαν το αντιγερμανικό κλίμα.
Όμως εμένα αυτά δεν με ενδιέφεραν. Είχα ήδη αρχίσει να ανακοινώνω στα αμφιθέατρα των πανεπιστημίων τις νεόκοπες μονογραφίες μου περί του δημοσιονομικού συστήματος της περιόδου των Κομνηνών. Ο κόσμος όλος να γκρεμιζόταν μέσα στην ακρισία, εμένα πάντως η επιστήμη με είχε απορροφήσει: τέτοια ζητήματα με αφορούσαν, σε τέτοιες μελέτες επιδιδόμουν. Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι.
Εκείνη τη χρονιά θα έφευγα για τη Γαλλία, για μεταπτυχιακές σπουδές στην Ιστορία, και μετά θα έμενα για ένα εξάμηνο στη γερμανία, στο σπίτι του εξαδέλφου του πατέρα μου, του θείου Στάθη. Έτσι, αφενός θα αξιοποιούσα το ενδιαφέρον του θείου μου αφετέρου θα το είχα δίπορτο Ελλάδα-Γαλλία.

Το ογδόντα εννέα, η προοπτική να επιστρέψει οριστικά στην Ελλάδα φαινόταν αδιανόητη στον Άλκη. Ήταν γι’ αυτόν μια χρονιά φυγής. Η Χρύσα είχε πεισθεί πως για την τρέλα του έφταιγε το κλίμα στο σπίτι, που το βίωνε ως μητριαρχικό, η ασφυκτική αγκαλιά της. Εκείνος άφηνε να αιωρείται η αίσθηση πως όντως κάτι τέτοιο συνέβαινε. Ωστόσο, απουσίαζε συχνά τα βράδια και ουδείς ήξερε πού βολόδερνε, ει μη μόνον οι σκοτεινοί τύποι που συναναστρεφόταν.
Αυτούς τους ανθρώπους που άγγιζε το βράδυ, το πρωί τους ξεχνούσε. Ή, μάλλον, δεν τους ξεχνούσε ακριβώς: τους διέγραφε από τη μνήμη του εσκεμμένα, για να διαγράψει μαζί και τις ενοχές που συνόδευαν τις νυχτερινές του περιπέτειες. Την επομένη το πρωί ήταν σιωπηρός και βυθισμένος στα γραπτά του ή στην εφημερίδα του.
Όταν δεν λες πολλά, ο άλλος σε χαρακτηρίζει βαθυστόχαστο. Επίσης, συχνότατα εκλαμβάνει τη σιωπή σου ως σιωπηρή συμφωνία. Η επικρατούσα άποψη της οικογενείας του ήταν ότι «είχε τάσεις φυγής», κι εκεί έληγε η περιπέτεια της απολογίας του. Σ’ εκείνη τη φάση, η Bιρζινί δεν συμμερίστηκε καθόλου το δίκιο του ξαδέρφου της. γι’ αυτό και δεν υπέθαλψε τις τάσεις «απόδρασης» που είχε, αλλά επέλεξε να σταθεί κοντά στη Χρύσα ως φίλη. Και υπήρχε λόγος: όπως δήλωνε, ο ξάδερφός της ήταν καλά βολεμένος στη θαλπωρή που του εξασφάλιζε ο γάμος, και οι τάσεις αυτονομίας ήταν προσποιητές και αβάσιμες.
Εκ πρώτης όψεως δεν είχε άδικο. Η Βιρζινί, μεγαλώνοντας, είχε αποκτήσει οξύνοια και εύρος αντίληψης για τα σημαντικά πράγματα της ζωής. Παρά τις ιδιορρυθμίες της, και παρά το γεγονός ότι ήταν μικρότερή του, τα τελευταία χρόνια ήταν η μόνη πραγματική φίλη που είχε ο Άλκης στη Μασσαλία.
Δυστυχώς, όμως, διαψεύσθηκε από τα γεγονότα.
Στις δύο Απριλίου το απόγευμα, σειρήνες νοσοκομειακού ήχησαν έξω από το σπίτι τους στην Αθήνα. Ήταν μια ακόμη απόπειρα αυτοκτονίας του Άλκη.