Αυτό που σίγουρα είναι διαφορετικό στην Αμερική από ό,τι στην Αγγλία (ή πάντως στη Βοστώνη από ό,τι στο Λονδίνο) είναι η άνεση στις καθημερινές επαφές. Το κλισέ των κουμπωμένων επιβατών του προαστιακού που επί δεκαετίες συναντώνται κάθε μέρα στο ίδιο τρένο χωρίς να λένε καλημέρα, οχυρωμένοι πίσω από τις εφημερίδες τους (τώρα τελευταία, προσηλωμένοι στη συσκευή τους), είναι ο κανόνας στην Αγγλία. Εδώ ο περισσότερος κόσμος χαμογελάει, χαιρετάει, συστήνεται. Επιφανειακό; Οπωσδήποτε. Αλλά καλύτερα επιφανειακή ευγένεια παρά επιφανειακή αγένεια.
Μερικές φορές, το πράγμα γίνεται κωμικό. Οι υπάλληλοι στα μαγαζιά υποδέχονται τους πελάτες με ένα «Hi, how are you doin’ today?». Με είχε προειδοποιήσει ο Β. να μην αναρωτηθώ αν γνωριζόμαστε και από χθες. Πάντως, ακόμη δεν έχω καταλάβει ποια είναι η σωστή απάντηση: «Very well, thank you – and you?», όπως επιβάλλει η αγγλική; Ή «Good», όπως λένε οι περισσότεροι; Απορρίπτω το «Good» για γραμματικούς λόγους (επίθετο αντί για επίρρημα; Ποτέ!). Αργότερα ανακαλύπτω με οδύνη, βλέποντας μια εντελώς βρετανική ταινία, ότι ο πρωταγωνιστής, όταν τον ρωτάνε πώς τα πάει, απαντά χωρίς κανέναν δισταγμό: «Good». Με πήραν τα χρόνια.

Πρόσκληση σε δείπνο στο Kennedy School. Ντύνομαι κατά λάθος πιο casual από όλους τους άλλους (δεν δίνει σημασία κανείς). Ομιλητές: C. Bildt (υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας), M. Monti (πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας) και V. Jeremić (πρώην υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας). Συντονιστής: N. Ferguson, καθηγητής ιστορίας στο Harvard και, μετά τη μεγάλη επιτυχία της ιστορικής σειράς που παρουσίασε στην τηλεόραση, celebrity. Κανονικά το θέμα είναι η Ουκρανία, αλλά η συζήτηση ξεφεύγει προς την κρίση του ευρώ. Ο Monti ανοίγει μια χαραμάδα για λίγο χαλαρότερη νομισματική πολιτική και λίγο περισσότερο πληθωρισμό. Ο Γερμανός καθηγητής στην πρώτη σειρά (σοσιαλδημοκράτης, όπως θα πληροφορηθώ αργότερα) παθαίνει αποπληξία: «Μα αυτό συνιστά παραβίαση των κανόνων». Ο Monti τού απαντά ότι έχει υπόψη του πως για πολλούς Γερμανούς οι κανόνες είναι ιερά θέσφατα, αλλά ακόμη και η Εκκλησία αναθεωρεί τις θέσεις της κάθε τόσο.

Ομιλία του J. Borrell: Ισπανός σοσιαλιστής, μόνιμος υπουργός Οικονομικών στις κυβερνήσεις F. González, μετά Ανάπτυξης, βουλευτής, ευρωβουλευτής, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθηγητής στη Μαδρίτη. Θέμα: το μέλλον της Ευρώπης. Ξεκινά δείχνοντάς μας δύο γελοιογραφίες. Στη μία, δεκαετία του ’50 ή ’60, η σερβιτόρα ρωτά (στα γαλλικά): «Καφέ;», και οι εκπρόσωποι των έξι κρατών μελών απαντούν εν χορώ: «Oui!». Στην άλλη, σήμερα, μια άλλη σερβιτόρα, ρωτά (πάλι στα γαλλικά): «Καφέ;», και οι 28 απαντάνε ο καθένας στη γλώσσα του, ζητώντας διαφορετικό είδος καφέ ο καθένας. Βαβέλ. «Μόνο και μόνο για μια αρχική τοποθέτηση 5 λεπτών, απαιτούνται 2,5 ώρες. Για δευτερολογία, άλλες τόσες. Δεν γίνεται συζήτηση έτσι», λέει ο Borrell. Ρίχνει την ιδέα μιας πρωτοπορίας κρατών μελών, ανοιχτής σε όλους, αρκεί να δεσμεύονται σε μια συντεταγμένη κοινή πορεία. Ευρώπη à la carte, alla grande. Μπαράζ αντιδράσεων. Η επισκέπτρια από την Ανατολική Ευρώπη (μέσω Ελβετίας) από τον θυμό της χάνει τα λόγια της: «Εμείς είμαστε το πρόβλημα δηλαδή;».