Η γνώση είναι ένα είδος έκφρασης. Η γνώση των πραγμάτων έχει την ίδια σχέση με τη γνώση του Θεού, με αυτήν που έχουν τα πράγματα αυτά καθεαυτά με το Θεό: «Επειδή τίποτα δεν μπορεί να υπάρξει ούτε να συλληφθεί χωρίς το Θεό, είναι βέβαιο ότι όλα τα όντα της φύσης περικλείουν και εκφράζουν την έννοια του Θεού αναλόγως της ουσίας και της τελειότητας τους∙ είναι συνεπώς βέβαιο ότι όσο περισσότερα πράγματα γνωρίζουμε μέσα στη φύση, τόσο μεγαλύτερη και τελειότερη είναι η γνώση του Θεού που αποκτούμε». Η ιδέα του Θεού εκφράζεται μέσα σε όλες τις ιδέες μας ως η πηγή και η αιτία τους, και έτσι το σύνολο των ιδεών αναπαραγάγει ακριβώς την τάξη ολόκληρης της φύσης. Αλλά και η ιδέα, με τη σειρά της, εκφράζει την ουσία, την φύση και την τελειότητα του αντικειμένου της: ο ορισμός ή η ιδέα θεωρείται ότι εκφράζει τη φύση του πράγματος, όπως είναι καθεαυτό. Οι ιδέες είναι τόσο τελειότερες, όσο περισσότερη πραγματικότητα ή τελειότητα ενός αντικειμένου εκφράζουν. Στο μέτρο που μπορούμε να μιλήσουμε για αντικαρτεσιανισμό του Λάιμπνιτς και του Σπινόζα, ο αντικαρτεσιανισμός αυτός θεμελιώνεται στην ιδέα της έκφρασης. Η Ηθική του Σπινόζα παραμένει έργο μοναδικό για τη γεωμετρική του δομή και την αλληλουχία των θεωρημάτων, των αποδείξεων, των πορισμάτων του, από τη μια πλευρά, και τη βίαιη και ασυνεχή αλυσίδα των σχολίων, από την άλλη. Το μεγάλο πλεονέκτημα του βιβλίου του Deleuze είναι ότι γράφτηκε από φιλόσοφο για φιλόσοφο• και ότι γράφτηκε με αγάπη, γνώση και έμπνευση. Ο Deleuze υπήρξε σπινοζιστής στη σκέψη του και τη ζωή του.

«Μπαρούχ Σπινόζα: Ένας επιφανής στοχαστής που έρχεται από το μέλλον», Γιάννης Αντωνιάδης, www.bookfeed.gr, 11/6/20