Κάποιοι πανηγύρισαν την απελευθέρωση του ανθρώπου που σχετίζεται με την απώλεια αυτή. Άλλοι, πάλι, στοχάστηκαν επί μακρόν τη δυνατότητα αντικατάστασής της από μια κοινή ηθική, βασισμένη στην επιστήμη.

Σήμερα, ερχόμαστε να υπογραμμίσουμε τα όρια, τους κινδύνους και τον πιθανό αντίκτυπο αυτής της ορθολογικής απομυθοποίησης, να καταγράψουμε τις θρησκευτικές πεποιθήσεις που πολλαπλασιάζονται και τις νέες μορφές θρησκευτικής κοινωνικοποίησης. Καλούμαστε να ταυτοποιήσουμε τις καινοφανείς εκφράσεις μιας συλλογικής εμπειρίας του ιερού η οποία δεν εξαφανίστηκε αλλά εξακολουθεί να εμφανίζεται με άλλες μορφές.

Η κριτική αυτή αναθεώρηση της διαδρομής της λεγόμενης «εκκοσμίκευσης» δεν απαξιώνει τις κλασικές αναλύσεις. Αντίθετα, μας προκαλεί να τις διαβάσουμε διαφορετικά. Γιατί το να διαβάσει κανείς τον Καρλ Μαρξ, τον Αλεξίς ντε Τοκβίλ, τον Μαξ Βέμπερ, τον Γκεόργκ Ζίμμελ, τον Εμίλ Ντυρκάιμ, τον Μωρίς Αλμπβάς, τον Γκαμπριέλ Λε Μπρα, τον Ανρί Ντερός αποτελεί πηγή διαρκούς έμπνευσης και αναστοχασμού για να αναλύσουμε τους τρόπους με τους οποίους αποδομείται και αναδομείται το θρησκευτικό στοιχείο στην εποχή μας.