Δημοκρατία και ανυπακοή | Ένα κείμενο του Ξενοφώντα Γιαταγάνα

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΚΟΗ

Η πολιτική ανυπακοή σε συνθήκες δικτατορίας αποτελεί καθήκον των πολιτών. Πρόκειται για το δικαίωμα αντίστασης ενάντια σε καθεστώτα που στερούνται νομιμοποίησης, πράγμα που είναι εγγεγραμμένο και στα ελληνικά συντάγματα ήδη από τον 19ο αιώνα.

Σε συνθήκες όμως ομαλής λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος, η ανυπακοή σε ψηφισμένους από τη Βουλή νόμους, είναι τελείως διαφορετική υπόθεση.

Βέβαια, κανείς δεν μπορεί να εμποδίσει έναν ή και πολλούς οργανωμένους πολίτες να έχουν σφοδρή αντίθεση απέναντι σε νομοθετικές επιταγές της πολιτείας και να θέλουν να την εκφράσουν. Η σύγχρονη θεωρία του δικαίου έχει ασχοληθεί με το λεπτό και ακανθώδες αυτό ζήτημα και έχει καταλήξει σε ορισμένα κριτήρια που πρέπει να κατευθύνουν τη δράση των ανυπάκουων πολιτών. Τα κριτήρια αυτά είναι χρήσιμο να γνωρίζουν ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΚΚΕ και όσοι άλλοι προπαγανδίζουν εσχάτως και υποδαυλίζουν κινήματα ανυπακοής.

1. Οι αμφισβητούμενοι νόμοι πρέπει να θίγουν ευθέως τον πυρήνα των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών
2. Εναντίον της εικαζόμενης αδικίας πρέπει να έχουν εξαντληθεί προηγουμένως όλα τα νόμιμα μέσα αμφισβήτησης
3. Οι δράσεις ανυπακοής οφείλουν να κινούνται στα πλαίσια της αρχής της αναλογικότητας και να μην καταλήγουν στην κατάλυση της ίδιας της νομιμότητας
4. Οι ανυπάκουοι πολίτες οφείλουν να αποδέχονται τον προσωρινό έστω χαρακτήρα της παρανομίας που μετέρχονται και τις κυρώσεις που αυτή συνεπάγεται.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, οι πράξεις ανυπακοής κατατείνουν στην αποκατάσταση ενός άτυπου διαλόγου με την κοινωνία με στόχο να την πείσουν για το δίκαιο των αιτημάτων τους και να οδηγήσουν στην αλλαγή του νόμου και στην εδραίωση μιας νέας νομιμότητας.

Σήμερα, διάφοροι καλούν σε κίνημα ανυπακοής ενάντια στην εφαρμογή του νόμου για την ανώτατη εκπαίδευση. Πρόκειται καταρχήν για νόμο ψηφισμένο από τα τέσσερα πέμπτα της Βουλής, δεν θίγει με κανένα τρόπο ατομικά δικαιώματα, δεν έχει γίνει αντικείμενο δικαστικού ελέγχου, άρα δεν έχουν εξαντληθεί τα νόμιμα μέσα αμφισβήτησής του, η ανυπακοή θέτει σε κίνδυνο την ίδια τη λειτουργία των Πανεπιστημίων, άρα δεν συνάδει με την αρχή της αναλογικότητας και, κατά συνέπεια, η συντεταγμένη πολιτεία οφείλει να αντιδράσει και να απαιτήσει την εφαρμογή του, επιβάλλοντας ταυτόχρονα τις προβλεπόμενες κυρώσεις στους αμφισβητίες.

Έτσι λειτουργούν οι εύτακτες και ευνομούμενες πολιτείες. Αλλιώς, η ανεξέλεγκτη ανομία οδηγεί προοπτικά στον λαϊκισμό και στον εκφασισμό της κοινωνίας. Η Αντιγόνη και ο Σωκράτης δίδαξαν τις αρχές αυτές σε πολύ πιο οριακές συνθήκες. Είναι κρίμα που πολλοί νεοέλληνες δεν μπορούν να το αντιληφθούν.

Ξενοφών Γιαταγάνας

[Δημοσιεύτηκε στο site του περιοδικού The Books’ Journal]

Στις Εκδόσεις Κριτική κυκλοφορεί το βιβλίο του Ξενοφώντα Γιαταγάνα Δικαίωμα αντίστασης και πολιτική ανυπακοή: Νομιμοποίηση κατά νομιμότητας (2010).