Άρθρο του Θ. Βασιλείου στην »Καθημερινή» για το βιβλίο του Νίκου Χριστοδουλάκη «Οικονομικές θεωρίες και κρίσεις»

Στην εφημερίδα Η Καθημερινή (5/8) ο Θανάσης Βασιλείου γράφει για το νέο βιβλίο του Νίκου Χριστοδουλάκη που κυκλοφορεί στις εκδόσεις Κριτική

  Οικονομικές θεωρίες και κρίσεις
  Ο ιστορικός κύκλος ορθολογισμού και απερισκεψίας

 Οικονομικές θεωρίες από την αρχαιότητα έως και σήμερα
 Διαμάχες και αντιμετώπιση των κρίσεων

του Θανάση Bασιλείου

 Η κρίση, μεταξύ άλλων, προκάλεσε μια έντονη και, οπωσδήποτε, επίπονη ακαδημαϊκή συζήτηση στους κύκλους των οικονομολόγων. Οι περίτεχνες χρηματοοικονομικές θεωρίες, οι τέλειοι υπολογισμοί, τα επενδυτικά ρομπότ κ.λπ., αν δεν είχαν συμμετοχή στο εύρος και το βάθος της κρίσης, σίγουρα δεν κατάφεραν να αποτρέψουν την πρόσφατη πιστωτική κατάρρευση του 2007-2008 στις ΗΠΑ και την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη. Παράλληλα, λοιπόν, με την αμφισβήτηση των ασκούμενων οικονομικών πολιτικών, διογκώθηκε η έντονη αμφισβήτηση βασικών πυλώνων της κρατούσας αντίληψης, όπως η θεωρία των «ορθολογικών προσδοκιών», η υπόθεση της αποτελεσματικής αγοράς, η θεωρία της γενικής ισορροπίας κ.λπ. Το έργο επανεκκίνησης του διαλόγου σε επιστημολογικό επίπεδο (θεμελίωση, αποδειξιμότητα, διαψευσιμότητα των θεωριών) και σε κανονιστικό πλαίσιο (πώς διαχειριζόμαστε τα θεωρητικά εργαλεία και τα μέσα που έχουμε για να πετύχουμε τους σκοπούς μας) είναι sine qua non συνθήκες της κριτικής εξιστόρησης του παρελθόντος αλλά και της κατανόησης των πτυχών της ζοφερής πραγματικότητας.

Ο Νίκος Χριστοδουλάκης, εδώ με την ιδιότητα του καθηγητή στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΑΣΟΕΕ) και του Research Associate στο LSE, επιχειρεί μια κριτική εξιστόρηση των βασικών οικονομικών θεωριών από την αρχαιότητα έως σήμερα.

Στο βιβλίο, υπό το πρίσμα της στενής και αμφίδρομης σχέσης οικονομικών θεωριών και κρίσεων, παρουσιάζεται μια ταξινόμηση των τύπων των οικονομικών κρίσεων δομημένη στους κανόνες της οικονομικής ανάλυσης και, με την ερμηνεία βασικών οικονομικών όρων, περιγράφονται τα σημαντικότερα κριτήρια για τη σύγκριση και αξιολόγηση των οικονομικών θεωριών που τροφοδότησαν τις πολιτικές για την ανακούφιση των συνεπειών τους.

Πλήθη, πλούτη και πιστοί

Σίγουρα, το πιο δύσκολο τεστ για μια οικονομική θεωρία είναι να δει κανείς πώς αντιμετώπισε τις διάφορες κρίσεις και προκλήσεις σε διάφορες ιστορικές φάσεις. Οι οικονομικές λειτουργίες του αρχαίου κόσμου, η σκέψη της αρχαιότητας (Αίγυπτος, Αθήνα), της ρωμαϊκής περιόδου, του Βυζαντίου, του ισλαμικού κόσμου και της δυτικής φεουδαρχίας οδήγησαν την πορεία της οικονομικής κοινότητας σε πρακτικό και θεωρητικό επίπεδο. Αυτή η προηγηθείσα διαδρομή και προεργασία οικονομικών συνταγών, περιγραφών και διδαχών, που καλύπτει το κριτήριο 3Π (πλήθη, πλούτη και πιστοί), προετοίμασε την ανάδυση των κλασικών Σμιθ, Μάλθους, Ρικάρντο, την εμφάνιση του Μαρξ και της σχολής των Μαρτζιναλιστών του τέλους του 19ου αιώνα, της Ιστορικής και της Θεσμικής σχολής, της Κεϋνσιανής επανάστασης, του Μονεταρισμού, της λεγόμενης «νεοκλασικής σύνθεσης» και της «συντηρητικής επανάστασης». Σ’ όλη τη διαδρομή, όμως, ικανοποιήθηκε το κριτήριο 3Δ (διαμάχες, διαψεύσεις, διασταυρώσεις) μαζί με μαζική δυστυχία.

Οχι σε «ιερά κείμενα»

Ο Ν. Χριστοδουλάκης εμμένοντας στη μελέτη και ανάλυση της οικονομικής ιστορίας και στη σύμπλεξη εναλλακτικών οικονομικών θεωριών, υποδεικνύει μια «δημιουργική επιφυλακτικότητα» στον αναγνώστη για τις αναπόδραστες «αλήθειες» των τελευταίων. Εντοπίζοντας τους περιορισμούς των ίδιων των θεωριών αλλά κυρίως τις παθογένειες και τις προκαταλήψεις στη διδασκαλία των οικονομικών, δίνει μια έμμεση απάντηση στο μείζον ζήτημα της επιλογής της καλύτερης θεωρίας για την αντιμετώπιση της κρίσης. Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Αντίθετα, βασιζόμενος σε ιστορικά δεδομένα συμπεραίνει: με όσο μεγαλύτερη έπαρση ισχυρίστηκε μία θεωρία πως παρείχε λύσεις σ’ όλα τα θέματα, τόσο πιο απερίσκεπτη αποδείχτηκε όταν άλλαξαν οι συνθήκες και ανέτρεψαν τα δεδομένα της. Αντίθετα, προσεγγίσεις απαλλαγμένες από μεσσιανικά χαρακτηριστικά κατάφεραν πιο εύκολα να κατανοήσουν τις αλλαγές και να φανούν χρήσιμες στην αντιμετώπιση των κρίσεων.