Σχολιασμός του Jean-Marc Jancovici για την ελληνική έκδοση του graphic novel «Ένας κόσμος χωρίς τέλος»

Το Ένας κόσμος χωρίς τέλος συνεχίζει το ταξίδι του στις μη γαλλόφωνες χώρες, και αυτή τη φορά κάνει στάση στην Ελλάδα. Η Ελλάδα, μια χώρα της οποίας ο πληθυσμός έχει παρουσιάσει πολύ μικρές διακυμάνσεις τα τελευταία 40 χρόνια (10,5 εκατομμύρια άνθρωποι το 2022 και 9,8 εκατομμύρια το 1982), βρέθηκε στο επίκεντρο των οικονομικών συζητήσεων στα χρόνια μετά την κρίση του 2008, εξαιτίας του δημόσιου χρέους της, που θεωρήθηκε ότι «απειλούσε την ευρωζώνη», και το οποίο αποδόθηκε σε «αυστηρά οικονομικούς» λόγους.

Το ελληνικό ΑΕΠ αντιπροσωπεύει ένα ποσοστό του ΑΕΠ των χωρών της ευρωζώνης. Το 2008 το χρέος του ελληνικού κράτους αντιστοιχούσε στο 2% του χρέους του συνόλου των χωρών της ευρωζώνης (καθότι όλες οι χώρες της ευρωζώνης έχουν δημόσιο χρέος περίπου ίσο προς το ΑΕΠ τους, ασχέτως αν στην περίπτωση της Ελλάδας ήταν υψηλότερο). Επομένως, το να θεωρηθεί ότι ένα ποσοστό της τάξης του 2% μπορούσε να τινάξει τα πάντα στον αέρα ήταν ενδεχομένως κάπως υπερβολικό.  : )

Αντιθέτως, αυτό που πράγματι ισχύει είναι ότι η σύγχρονη ελληνική οικονομία, όπως και η οικονομία όλων των εκβιομηχανισμένων χωρών, εξαρτάται από την άφθονη ενέργεια, κάτι που αποδείχθηκε ιδιαίτερα επιζήμιο για την Ελλάδα από το 2008 και έπειτα.

Το 2008 ήταν πρώτα και κύρια η χρονιά στην οποία η παγκόσμια συμβατική παραγωγή πετρελαίου κορυφώθηκε (έκθεση World Energy Outlook 2018 του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας/ΔΟΕ – International Energy Agency/IEA), γεγονός που μεταφράστηκε σε απότομη μείωση, ήδη από το 2007, του εφοδιασμού όλων των καθαρά εισαγωγικών χωρών στη ζώνη του ΟΟΣΑ, και ιδιαίτερα των ευρωπαϊκών χωρών.

Η μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου που καταγράφηκε το 2007 σε όλα σχεδόν τα ευρωπαϊκά κράτη δεν θα μπορούσε να οφείλεται σε μια «κλιματική πολιτική» η οποία εφαρμόστηκε ταυτόχρονα σε όλη την Ευρώπη εκείνο το έτος! Αντιθέτως, μπορούμε να συμπεράνουμε με ασφάλεια ότι η πτώση στην κατανάλωση πετρελαίου μιας χώρας ήταν πιο έντονη όσο μεγαλύτερη ήταν η εξάρτηση αυτής της χώρας από το πετρέλαιο πριν από την κορύφωση της συμβατικής παραγωγής πετρελαίου.

Το 2006 η Ελλάδα είχε το προνόμιο να είναι η ευρωπαϊκή χώρα με τη μεγαλύτερη εξάρτηση από τον μαύρο χρυσό, καθώς το πετρέλαιο αντιστοιχούσε στα δύο τρίτα του συνολικού ενεργειακού εφοδιασμού της (βλ. το ακόλουθο γράφημα).

Ενεργειακός εφοδιασμός της Ελλάδας από το 1965 και έπειτα. Τα στοιχεία προέρχονται από το Energy Institute. Είναι εμφανές το μερίδιο του πετρελαίου (με κόκκινο) στο σύνολο, καθώς και η απότομη αντιστροφή της τάσης μετά την κορύφωση το 2007.

Η αιφνίδια όσο και ραγδαία μείωση της προσφερόμενης ενέργειας οδηγεί σε μείωση του ΑΕΠ‧ η σχέση αυτή επαληθεύτηκε δυστυχώς και στην περίπτωση της Ελλάδας (βλ. το ακόλουθο γράφημα). Παρ’ όλα αυτά, πολλοί σχολιαστές έσπευσαν να αποδώσουν την απότομη συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας στην τάση των Ελλήνων για φοροδιαφυγή.

Σχέση ανάμεσα στο ελληνικό ΑΕΠ (κάθετος άξονας) και τον ενεργειακό εφοδιασμό της χώρας (οριζόντιος άξονας) από το 1965 (το κατώτατο σημείο στα αριστερά) και έπειτα. Το ανώτατο σημείο στα δεξιά αντιστοιχεί στο 2007, και μπορούμε να διακρίνουμε ξεκάθαρα την αιχμή που σχηματίζει η καμπύλη σε εκείνη τη χρονολογία, καθώς και την εξέλιξη «προς την αντίθετη κατεύθυνση» που σημειώθηκε έκτοτε: όσο λιγότερη είναι η προσφερόμενη ενέργεια τόσο χαμηλότερο είναι και το ΑΕΠ (το τελευταίο σημείο της σειράς αντιστοιχεί στο 2022). Τα οικονομικά στοιχεία προέρχονται από την Παγκόσμια Τράπεζα (The World Bank) και τα ενεργειακά δεδομένα από το Energy Institute.

Όμως η φορολογία δεν είναι παρά ένα μέσο ανακατανομής του πλούτου‧ αν εξετάσουμε το σύνολο των χωρών του κόσμου, θα διαπιστώσουμε πως δεν υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στις φορολογικές επιβαρύνσεις σε μια ορισμένη χώρα και την αύξηση ή τη μείωση του ΑΕΠ της.

Παρεμπιπτόντως, η ίδια τάση καταγράφηκε τόσο στην Ισπανία όσο και στην Ιταλία, δύο ευρωπαϊκές χώρες όπου το 2006 το πετρέλαιο αντιστοιχούσε στο 50% του ενεργειακού εφοδιασμού τους: λιγότερο πετρέλαιο σημαίνει λιγότερη ενέργεια, και επομένως χαμηλότερο ΑΕΠ (και κυρίως, μικρότερη βιομηχανική παραγωγή).

Ελπίζω, λοιπόν, ότι το «μάθημα για τη σχέση οικονομίας και φυσικού κόσμου», το οποίο επιχειρεί να παραδώσει αυτό το βιβλίο, θα φανεί ενδιαφέρον στους έλληνες αναγνώστες, δεδομένου ότι η Ελλάδα βιώνει και αυτή όλο και περισσότερο τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη, καθώς και της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών, η οποία έχει πυροδοτηθεί από ταραχές οφειλόμενες μεταξύ άλλων και στην κλιματική κρίση.

Το πρωτότυπο κείμενο (στα γαλλικά) βρίσκεται ΕΔΩ.

Η μετάφραση στα ελληνικά έγινε από τη Φωτεινή Βλαχοπούλου.

Επισκεφτείτε το microsite του βιβλίου:

enaskosmosxoristelos.kritiki.gr